Danh từ 1-2 phần Ngữ pháp

Trước khi vào phần ngữ pháp chúng ta nhớ lại, các thành phần chủ yếu của câu:

Chủ ngữ : Chủ thể hành động. Vị ngữ: Nói rõ động tác, tình trạng hoặc biến hóa.

Tân ngữ: Thành phần phụ biểu thị người hoặc sự vật chịu sự chi phối của ngoại động từ, thường đi sau ngoại động từ đó.

Định ngữ : Thành phần phụ đứng trước dùng để tu sức nghĩa cho danh từ. Gồm: Định ngữ hạn chế và định ngữ miêu tả. Kí hiệu Bổ ngữ : Thành phần phụ đi sau bổ sung nghĩa cho một động từ, hình dung từ.

Trạng ngữ : Thành phần phụ đi trước tu sức nghĩa cho một động từ, hình dung từ hoặc một phó từ khác. 

Kí hiệu:

kí hiệu chủ ngữ

Kí hiệu vị ngữ

Kí hiệu tân ngữ

Kí hiệu (định ngữ)

Kí hiệu <bổ ngữ>

Kí hiệu [trạng ngữ]

B- Chức năng ngữ pháp:

Danh từ thường làm chủ ngữ trong câu, làm định ngữ cho một danh từ khác, làm tân ngữ cho động từ hoặc giới từ (đối với giới từ để làm Từ tổ giới tân). Danh từ cũng rất thường đóng vai trò phó từ hoặc vị ngữ (hai trường hợp này khó nhận ra, nếu không quen bút pháp của tác giả).

1- Làm chủ ngữ 主語

尊者問曰: 汝身出家, 心出家? tôn giả vấn viết: nhữ thân xuất gia,  tâm xuất gia? = Tôn giả hỏi rằng: Thân ông xuất gia hay tâm xuất gia?《Ưu Ba Cúc Đa Tôn Giả, NĐHN》  

2- Làm định ngữ 定語

2.1- Định ngữ liền trước danh từ.

慧中語綠 Tuệ Trung ngữ lục = Ngữ lục của ngài Tuệ Trung

            2.2- Dùng giới từ 之đặt trước danh từ.

頓悟漸悟之旨 đốn ngộ tiệm ngộ chi chỉ = Yếu chỉ đốn ngộ và tiệm ngộ

3- Làm tân ngữ 賓語

       * Đứng sau ngoại động từ

手把五色花 thủ bả ngũ sắc hoa = Tay cầm hoa ngũ sắc《Tỳ Kheo Ni truyện》

            * Đứng sau giới từ

文 合 於 經văn hợp ư kinh = Lời văn hợp với kinh《Nguồn Thiền》

(經 làm tân ngữ cho giới từ 於)

4- Làm kiêm ngữ 兼語: nghĩa là danh từ vừa làm tân ngữ cho động từ trước, lại kiêm làm chủ ngữ cho động từ sau.

帝勅任豫受焉 đế sắc nhâm dự thọ yên = Vua ban lệnh cho Nhâm Dự nhận lấy《Cao Tăng Truyện》

(任豫làm tân ngữ cho động từ 勅 và làm chủ ngữ cho động từ 受)

即令弟子三人捧接 tức linh đệ tử tam nhân phụng tiếp = Liền cho ba người đệ tử đón tiếp《Thích Tăng Tiên, Cao Tăng Truyện》

(弟子三人 làm tân ngữ cho động từ令 và làm chủ ngữ cho động từ 捧接)

諸國王亦恒遣使供養 Chư quốc vương diệc hằng khiển sứ cúng dường = Các Vua cũng thường sai sứ cúng dường 《Na Kiệt quốc, Pháp Hiển Truyện》 (使 làm tân ngữ cho đgt 遣 và làm chủ ngữ cho đgt供養)

5- Làm vị ngữ 謂語:

春風風人xuân phong phong nhân = Gió xuân thổi mát người.

(風 đứng sau chữ 春 là danh từ, 風đứng sau xuân phong là động từ, có nghĩa gió thổi)

噫, 可不戒歟  hi! khả bất giới rư! = Than ôi! Có thể chẳng giữ giới ư!

6- Làm trạng ngữ 狀語 Phương vị từ dễ nhận thấy khi làm trạng ngữ hơn những danh từ khác.

系曰: 日行萬里非人必矣, 為鬼神邪, 為仙術邪 hệ viết: nhật hành vạn lý phi nhân tất hĩ,  vi quỷ thần da,  vi tiên thuật da = Hệ nói: Ngày đi vạn dặm chẳng phải là người, là quỷ thần chăng, là phép tiên chăng?《Thích vạn Hồi, Đường Cao Tăng Truyện》[có nghĩa là đi trong một ngày được vạn dặm]

7- Làm hô ngữ 呼語 - Hô khởi là từ dùng để gọi người hoặc sự vật có mặt hay vắng mặt.

舍利弗! 色不異空 xá lợi phất! sắc bất dị không = Xá-lợi-phất! Sắc chẳng khác không《Tâm Kinh》

THỰC TẬP:

1/ Tìm Danh từ làm định ngữ trong các câu sau và tập dịch:

師乃出曰: 是諸法之本源, 乃神會之佛性sư nãi xuất viết: thị chư pháp chi bổn nguyên,  nãi thần hội chi phật tính《Hà Trạch Thần Hội, NĐHN》  

今日之事, 蓋契昔因 kim nhật chi sự,  cái khế tích nhân《Bất Như Mật Đa, NĐHN》  

2/ Cho biết danh từ làm vị ngữ trong các câu sau, và tập dịch

彼問祖曰: 汝何不前? 祖曰: 汝何不後? bỉ vấn tổ viết: nhữ hà bất tiền? tổ viết: nhữ hà bất hậu?《Ca Na Đề Bà, NĐHN》

相見不揚眉, 君東我亦西 tương kiến bất dương mi, quân đông ngã diệc tây《Phổ An Đạo, NĐHN》

3/ Cho biết danh từ làm trạng ngữ trong những câu sau, và tập dịch:

從師受經日誦千偈 tùng sư thọ kinh nhật tụng thiên kệ 《Cưu Ma La Thập, Cao Tăng Truyện》

師曰: 重重疊嶂南來遠, 北向皇都咫尺間sư viết：trùng trùng điệp chướng nam lai viễn, bắc hướng hoàng đô chỉ xích gian《Thụy Nham Sư Tiến, NĐHN》

達磨西來傳箇甚麼？đạt ma tây lai truyền cá thậm ma？《Vĩnh Minh Đạo Tiềm, NĐHN》

Đáp án vào bài học tuần tới